Met vrolijke soldatenliedjes en een boeiende verteller over de Stalinterreur ten tijde van Babel en Grossman
Michel Krielaars, prominente Ruslandkenner, publiceerde onlangs (nu 100 jaar nà het begin van de Russische Revolutie) zijn boek Alles voor het Moederland. Een reden voor On the Move – Cultureel om hem uit te nodigen om over dat nog steeds geheimzinnige Rusland en speciaal over die gruwelijke periode meer te weten te komen.
Het accent In deze lezing, evenals in het voornoemde boek, lag bij de grote invloed die deze twee Russisch-Joodse schrijvers, te weten Isaak Babel en Vasili Grossman, hebben gehad op de Russische samenleving in die tijd. Beiden zijn helaas op onmenselijke wijze van hun leven beroofd.
Michel Krielaars reisde samen met zijn vrouw naar de plaatsen die deze schrijvers beschreven in hun literaire werk en natuurlijk naar de plaatsen waar ze geboren en gewoond hebben. Familieleden, nabestaanden en betrokkenen (soms stokoud) werden geïnterviewd. Aldus verzamelde Krielaars aangrijpende verhalen uit hun persoonlijke geschiedenis die wij, als westerlingen, nauwelijks kunnen geloven, laat staan begrijpen. Stalin heeft alleen al veertig miljoen slachtoffers gemaakt, waaronder de executie van zo’n 1500 schrijvers. Krielaars’ boeiende manier van vertellen bezorgde ons af en toe kippenvel. De angst en de pijn die deze schrijvers en hun familie gevoeld moeten hebben werd bijna tastbaar.
Toch ontbrak op sommige momenten de humor niet. Bijvoorbeeld over het boodschappennetje aan de kapstok in een datsja waarin een kopie van het laatste verboden boek van Grossman werd bewaard bij vrienden en dat bij een inval onmiddellijk zo hoog mogelijk in een boom werd gehangen. Op die manier is dit oorspronkelijke manuscript wél bewaard gebleven. In 1989 is deze versie eindelijk gepubliceerd in een oplage van slechts 200.000 exemplaren.
Een welkome afleiding waren de muzikale, vrolijke intermezzo’s. Zijn vrouw, Henriëtte Schenk – mezzosopraan met een prachtige stem, bracht enkele traditionele Russische en Jiddische liederen ten gehore. Daarbij begeleid door Ellen Boers, accordeoniste. Alles geheel in stijl.
Michel Krielaars bewees aan het einde van zijn lezing dat hij niet alleen kan schrijven en vertellen, maar ook nog in het Russisch een soldatenlied mee kan zingen. U zult mij vergeven dat ik de Russische titel van het lied niet goed heb meegekregen.
Kortom, een boeiende, literaire en muzikale middag!
Zeist, 1 juli 2018
Wil van Basten